Čin abdikacije Dioklecijan je objavio kod Nikomedije, gdje je imao svoje sjedište.
Rimski car Dioklecijan zbog bolesti se odrekao prijestolja, kao jedini u povijesti Rimskog Carstva, 1. svibnja 305. godine. Nakon abdikacije povukao se u svoju palaču na području današnjeg Splita (znamenita Dioklecijanova palača), gdje je i preminuo 313. godine. Čin abdikacije obavio je kod Nikomedije, gdje je imao svoje sjedište u doba kad je aktivno vladao Rimskim Carstvom.
Istovremeno s Dioklecijanom abdicirao je i njegov suvladar iz zapadne polovine Rimskog Carstva, Maksimijan (obojica su imala titulu augusta, što je bila viša carska titula, dok je titula cezara bila njoj podređena). Dioklecijana je na mjestu augusta naslijedio Galerije, njegov dotadašnji cezar i zet, dok je Maksimijana naslijedio Konstancije Klor (otac kasnijeg čuvenog cara Konstantina Velikog). Takav se oblik vladavine s po dva augusta i dva cezara nazivao tetrarhijom (četverovlađe), a bio ga je uveo upravo Dioklecijan. Time je Senat je izgubio svaku kontrolu nad vlasti, a Rim nije više bio glavni grad Carstva.
Dioklecijan je carem proglašen 284. godine, a spomenutu terarhiju uveo je 293. godine. Tom podjelom on je neposredno upravljao azijskim dijelom države i Egiptom. Vladao je apsolutistički i po orijentalnom uzoru uveo strogi dvorski ceremonijal. Najvažnije obilježje njegove vladavine je reformska djelatnost, kojoj je bila svrha da gospodarstveno i politički učvrsti Carstvo. Državu je podijelio na 12 dijeceza (101 provincija). Italiji je oduzeo dotadašnji povlašteni položaj glede plaćanja poreza, sredio financije i porezni sustav, preuredio novčani sustav, preustrojio vojsku, donio zakon o maksimiranju cijena živežnih namirnica i usluga. Za njegove vladavine razvijala se u i znatna građevinska djelatnost (terme u Rimu, ceste, utvrde, Dioklecijanova palača).
Iako je u početku tolerantan prema kršćanima, Dioklecijan je poslije objavio četiri edikta na temelju kojih je izvršen posljednji veliki progon kršćana u Rimskom Carstvu. Zbog toga je Diolkecijan do danas u kršćanskoj tradiciji ostao zapamćen kao veliki neprijatelj vjere.
piše: Dražen Krajcar
Original možete pronaći na povijest.hr